ÇORUM' DA MÜZİK
Türk Sanat Müziği
Çorum’ da ilk düzenli Türk Sanat Müziği çalışması 1980 yıllarından sonra Kültür Müdürlüğü bünyesinde Dr. Sedat Terlemez yönetiminde başlamış ve konserler verilmiştir. Çalışmalar 1999 yılında Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü bünyesinde ve 2001 yılında Ticaret ve Sanayi Odası bünyesinde iki Türk Sanat Müziği Korosu ile sürdürülmektedir. Osmancık’ da Halk Eğitim Merkezi bünyesinde 2000 yılında Türk Sanat Müziği kursu açılmıştır. 2001 yılında Türk Sanat Müziği Musiki Cemiyeti adını alan koro faaliyetlerine devam etmektedir. Bu üç koro önemli gün ve gecelerde konserler vermektedir.
Türk Halk Müziği
Çorum’da Türk Halk Müziği çalışmaları, Mimar Sinan Halk Eğitim Merkezi bünyesinde 2001 yılında kurulmuştur.
Çorum Bölgesinde Türk Halk Müziği çeşitlerinden olan ağıtlar, maniler, destanlar, güzellemeler, ninniler, aşk-sevda türküleri, taşlamalar, ilençler gibi birçok türkü karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan en bilineni, bir ananın kaybettiği oğlunun ardından feryadını dile getiren “Hem okudum hemi de yazdım” ağıtıdır.
HEM OKUDUM HEMİ DE YAZDIM
Hem okudum hemi de yazdım
Yalan dünya senden bezdim, of
Dağlar koyağını gezdim
Yiten yavru bulunur mu?
El yazıya el yazıya
Duman çökmüş Gölyazı’ ya
Kurban olam kurban olam
Beşikte yatan kuzuya.
Elveriyor elveriyor
Orta direk bel veriyor of
Açtım baktım al yorganı
Mehemmedim (Mehmet) can veriyor
Türkü türlerinden olan destanlara örnek:
Gazi Paşa Hazredi tek bir kişi
Ne kadar cesaret duttu bu işi
Her taraftan sarmış düşman ateşi
Esirgedi bizi düşmanımızdan
Manilere örnek;
Bayır bağın üzümü
Diyemedim sözümü
Eğil bir yol öpeyim
Sarhoş bakan gözünü
Yakın bir tarihte derlenen “ilvanlım” türküsü de Çorum güzellemelerine bir örnektir.
Yöre müziğinde ezgiler, genellikle ince seslerden başlar. Belli aralıkla karar sesine doğru iner. Bu inişlere de geçici olarak beşinci, dördüncü, üçüncü derecelerde durulur. Ardından yeni bir müzik cümlesiyle karara varılır.
Çorum yöresinin uzun havası, “bozlak” türündedir. Kırşehir bozlaklarından seyir itibariyle pek farklı olmamakla birlikte kendi içinde ayrı bir havası vardır. “Ya beni de götür ya sen de gitme”, “Malum olsun da sana bak ne haldeyim”, Çorum bozlaklarına örneklerdir.
Genelde Erzurum’da yaygın olan Tatyan türküleri, yapılan göçlerle birlikte Çorum bölgesinde de yaygın olarak bulunmaktadır. “Şu uzun gecenin gecesi olsam” türküsü tatyan ayağındadır.Divanı Garip, Kerem ayaklarında da uzun havalar çalınır söylenir. Alaca ve Mecitözü dolaylarında koşma, zincirli koşma, nefes ve deyişler yaygındır.
Türkülü oyun havaları, zil, kaşık, döndürmeli küçük halay havaları,ilençler, turna deyişleri, misket, cirit-güreş havalarıyla, kına, düğün türküleri bölgenin ezgi yapısını oluşturur.
Çorumda ilk halk müziği derlemesi, 1939 yılında yapılmıştır. Nurullah Taşkıran, Mahmut Ragıp Gazimihal, Mithat Fennen, Muzaffer Sarısözen ve Rıza Yetişen’ den oluşan ekip 241 halk ezgisini plağa almıştır.
İlvanlım
Gayayı gırcı duttu
İlvanlım İlvanlım İlvanlım aman aman
Dibini Burcu duttu da
Al fistanlım gaytanlım
Bizde bir yar sevmeynen
İlvanlım İlvanlım İlvanlım aman aman
Köyü bir sancı tuttu
Al fistanlım gaytanlım
Guşburnuyu budarlar İlvanlım
İlvanlım İlvanlım aman aman
Işgın sürmesin deyi de
Al fistanlım gaytanlım
Bizi köyden govarlar İlvanlım
İlvanlım İlvanlım aman aman
Güzel Sevmesin deyi de
Al fistanlım gaytanlım.
Zülüf kısa yüz örtmez
İlvanlım İlvanlım İlvanlım aman aman
Sevda serinden gitmez de
Al fistanlım gaytanlım
Bu gözler seni gördü İlvanlım
İlvanlım İlvanlım aman aman
Gayrısına meyletmez de
Al fistanlı gaytanlım.
Kaynak Kişi : Musa Yenilmez
Derleyen : Sümer Ezgü
Şu Uzun Gecenin Gecesi Olsam
Şu uzun gecenin gecesi olsam
Sılada bir evin bacası olsam (anam anam anam)
Dediler ki nazlı yarin pek hasta
Başında okuyan hocası olsam (anam anam anam )
Evlerinin önü üç ağaç çınar
Dillerim tutuşur yüreğim yanar (anam anam anam)
Eşinden ayrılan böyle mi yanar
Anam anam hangi derdima yanam (anam anam anam)
Katipler oturmuş yazıya bakmaz
Herkes sevdiğini dilden bırakmaz (anam anam anam)
Hey Allah’tan korkmaz kuldan utanmaz
Gönül defterinden sildin mi beni (anam anam anam)
Kaynak Kişi : Niyazi Biçerel
Derleyen : Muzaffer Sarısözen
Arzu Ederdiniz Bir Yol Görmeye
Arzu ederdiniz bir yol görmeye
Bugün bize hoş geldiniz erenler
Muhabbet bağında hey dost güller dermeye
Bugün bize hoş geldiniz erenler
Tarihler boyunca bir milletiz biz
İlimde dünyaya vermiştik bir hız
Kemal Atatürk’ün hey dost torunlarıyız
Bugün bize hoş geldiniz erenler
Hisse alın Çırakman’ın sözünden
Zerre kaçmaz ariflerin gözünden
Büyük bir babanın hey dost aydın izinden
Bugün bize hoş geldiniz erenler
Kaynak kişi : Hüseyin Çırakman
Derleyen : Osman Özdenkçi
Gayrı Dayanamam Ben Bu Hasrete
Gayrı dayanamam ben bu hasrete
Ya beni de götür ya sen de gitme
Ateşi aşkına canım canım yakma çıramı
Ya beni de götür ya sen de gitme.
Yar yar vurdun bağrıma kızgın dağları
Ah viran koydun mor sümbüllü bağları
Sevdiğim geçiyor hasret çağları
Ya beni de götür ya sen de gitme
Derleyen : Ali İhsan Erdoğan
Halk Müziği Araçları
Bağlama çeşitlerinin tümü kullanılır. On iki, dokuz, sekiz, telli büyük sazlarla, bağlama ve curalar gerek tek tek, gerekse toplu olarak kullanılır.
Üflemeli çalgılardan zurna, halaylarda davula eşlik eder. Dilli dilsiz çoban kavallarıyla, dilli çoban düdükleri yörede kullanılan üflemeli çalgılardır. Yörede vurmalı sazlardan davul yaygındır. Çeşitli büyüklükte tel, zil ve kaşık da kullanılır. Alaca ve Mecitözü dolaylarında yaylı sazlardan kemane (kemençeden büyükçe ve ona benzer) çalınmaktadır.
